Ardahan Ölçek Köyü: Tarihin İzleri, Doğanın Güzelliği ve Acı Hatıralar Bir Arada
Ardahan'ın merkezine sadece 8 kilometre uzaklıkta yer alan Ölçek köyü, kadim tarihi, doğal güzellikleri ve geçmişte yaşanan acı olaylarla örülü bir geçmişe sahip. Köyün eski adı olan Orçoki (ორჩოკი), bazı Gürcüce kaynaklarda Orcohi (ორჯოხი) ve Olçagiri (ოლჩაგირი) olarak da geçiyor. Hatta bölgede Orcohi Dağı (ორჯოხის მთა) adıyla anılan bir dağın bulunması da bu ismin
yöredeki derin izlerini gösteriyor. Orçoki adı, zamanla Türkçeye Orçok şeklinde evrilmiş ve 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterinde ve Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemi cebe defterinde bu şekilde kayıtlara geçmiştir.
Orçoki veya Orcohi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan önemli bölgelerden biri olan Artani'de yer almaktaydı. 16. yüzyılın ortalarında Osmanlıların bu bölgeyi ele geçirmesiyle köy de Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Köyde bulunan ve günümüzde hala ayakta olan iki kilisenin de bu dönemden kaldığı düşünülüyor. Bu tarihi yapılardan birinin 10. yüzyılda inşa edilmiş olması, köyün Bizans dönemine kadar uzanan köklü bir geçmişe sahip olduğunu gösteriyor. Öte yandan, köydeki megalit yapı kalıntıları ise buranın çok daha eski bir yerleşim yeri olduğunu kanıtlar nitelikte. Ayrıca, günümüzde Kalacuk olarak adlandırılan ve kale olduğu tahmin edilen terk edilmiş bir köy de Ölçek köyünün sınırları içinde bulunuyor
Ölçek köyü, doğal güzellikleriyle de büyüleyici bir atmosfere sahip. Yeşil çimenleri, masmavi akarsuları ve her iki yanını saran yemyeşil sarıçam ormanlarıyla adeta bir doğa harikası. Köyün yaylası sayısız çeşme ve kaynak suyuyla bezeli. Köyün ortasından akan dere suyunun yanı sıra, bir diğer mahallesinde ormandan çıkan ve kışın bile donmayan alabalıkların yaşadığı Çerme suyu bulunuyor. Bu doğal zenginlikler, köyün yaşam kalitesini artırıyor.
Ancak Ölçek köyünün tarihinde acı hatıralar da yer alıyor. Köy, 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Ruslar ve Ermeniler tarafından yakılıp yıkılmış ve işgal edilmiş. I. Dünya Savaşı'nın başladığı yıllarda ise Ermeni mezalimine maruz kalan köylülerden yaklaşık 120'si hunharca katledilmiş. Bu acı olaylar sırasında birçok köylü Doğu Anadolu'nun iç kesimlerine göç etmek zorunda kalmış, ancak savaşın sona ermesiyle birçoğu geri dönmüştür.
Günümüzde Ardahan'a yakınlığı ve merkezi konumuyla dikkat çeken Ölçek köyü, Ardahan, Kars, Hanak, Çıldır, Damal ve Posof gibi önemli il ve ilçelerle karayolu bağlantısına sahip. Köy halkı, arazilerinde bulunan eşsiz sarıçam ormanlarının korunması konusunda büyük bir hassasiyet gösteriyor ve yetkililerden bu doğal güzelliklerin gelecek nesillere aktarılması için gerekli önlemlerin alınmasını bekliyor.
Eğitime büyük önem veren Ölçek köyünde, ilkokulun 1948 yılında açılmasıyla okuma yazma oranı kısa sürede %100'e ulaşmış ve bu başarı hala devam ediyor. Köyden çok sayıda yüksek öğrenim görmüş insan çıkmış ve bu kişiler devletin çeşitli kademelerinde önemli görevler üstlenmişlerdir. 1950 yılında 450 haneye sahip olan köyden, 1960'lı yıllardan itibaren büyük şehirlere yaşanan göçlerle birlikte, İstanbul, Ankara, İzmir ve Kocaeli gibi şehirlerde yaşayan Ölçekli ailelerin sayısı 20.000 haneyi aşmıştır. Bu şehirlerde yaşayan genç nesil arasında başarılı iş insanları da bulunmaktadır. Ölçek köyü, hem tarihi derinliği hem de doğal güzellikleriyle Ardahan'ın önemli bir parçası olmaya devam ediyor.
